Thời gian vừa
rồi trên mạng, báo chí lên tiếng tranh luận rất nhiều về việc “đi hay
ở” , tức là những người ra nước ngoài học hành rồi nên về nước hay
ở lại.
Suy nghĩ của
tôi là thế này.
Ở đây câu hỏi thứ nhất sẽ là Tại sao ở nước ta trong thời kì này
thanh niên lại ra nước ngoài học nhiều thế và xu hướng phổ biến là
muốn ở lại? Và tôi chỉ muốn thu hẹp lại nói về những người có đủ
khả năng để xin ở lại làm việc hay nghiên cứu học tập tiếp một cách
hợp pháp ở nước ngoài.
Lẽ tự nhiên nhất của bản năng con người, của tự nhiên là đất
lành chim đậu.
Do Việt nam đã phần nào hòa nhập với thế giới nên thanh niên Việt
nam đã được phép ra nước ngoài nhất là được đến các nước có nền
giáo dục đại học tiên tiến để học tập; do môi trường giáo dục trong
nước nhất là giáo dục đại học lạc hậu tụt lùi khá xa so với các
nước tiên tiến, Việt nam trong một thời gian dài gần như đóng cửa với
thế giới bên ngoài nên nhu cầu của thanh niên được đi ra nước ngoài
nhất là đến các nước phát triển để học tập, để trải nghiệm, để
thử sức là rất lớn và chính đáng. Khi học xong các kiến thức cơ
bản họ lại phải ra quyết định một lần nữa cho cuộc đời mình: đi hay
ở.
Tư duy của con người trong các mối quan hệ nói chung và trong công
việc nói riêng ở Việt nam rất khác so với các nước kia , rất bảo
thủ trì trệ và đáng ngại nhất là không vì quyền lợi của nhân dân
của đất nước và không tuân thủ luật pháp. Trong các cơ quan nhà nước có xu hướng phổ biến là người
tài giỏi về chuyên ngành ít được / không được trọng dụng, mối quan
hệ tốt hay người nhà mới đáng kể đến; ý kiến cá nhân không được tôn
trọng mà ý chí của lãnh đạo mới là cái quyết định. Trong các cơ
sở tư nhân thì có xu hướng phổ biến là người ta phải bỏ ra một chi phí rất cao để bôi trơn và
gây dựng các mối quan hệ, chưa kể việc phải hạ phẩm giá để lạy lục
luồn cúi xin xỏ các nhân viên cơ quan nhà nước có thẩm quyền lại yếu
kém dốt nát hơn mình mà về lí
thì đó là việc tất nhiên họ phải làm cho mình. Tất cả những việc
này thật khó khăn với những người ngay thẳng và còn khó khăn hơn với
những người ngay thẳng có tài thừa khả năng để sống tốt ở một xã
hội khác. Ngoài ra còn có một số ngành nghề nghiên cứu yêu cầu phải
có khả năng trang thiết bị vật chất tốt, kinh phí cao, môi trường quan
hệ giao lưu quốc tế thường xuyên mới có khả năng giúp cho con người nghiên
cứu sáng tạo phát triển...Tôi không muốn nói về điều ai cũng thấy
rõ và dễ cám dỗ con người là điều kiện sống và làm việc nói chung cả vật chất lẫn
tinh thần ở các nước phát triển là cao hơn hẳn.
Việc đi hay ở là quyết định của cá nhân dựa trên sự cân nhắc , dựa
trên tư chất bẩm sinh của cá nhân đó, dựa trên hoàn cảnh kinh tế của
cá nhân đó và gia đình của họ, dựa trên mối quan
hệ sẵn có của cá nhân họ hay gia đình họ với môi trường công việc
trong nước, dựa trên ngành nghề mà họ học, dựa trên mục đích tương
lai họ theo đuổi... Ở đây quyết định của họ không có gì là đúng hay
sai khi họ không vi phạm luật pháp hay cam kết. Con người không phải là
thánh thần và người khác cũng chẳng thể có quyền nhân danh này nọ
để yêu cầu họ phải đi hay ở, hay phê
phán họ này nọ.
Là người làm chính sách, nếu lãnh đạo thực sự vì dân vì nước
thì ắt sẽ có chính sách thích hợp sử dụng người tài, và người
tài sẽ tự khắc quay về dù họ có thể không được hưởng ưu đãi vật
chất bằng với mức khi họ ớ nước ngoài. Nhớ lại khi xưa khi Hồ Chí
Minh lãnh đạo nhân dân giành độc lập năm 1945, theo lời kêu gọi của
bác bao nhiêu các nhà khoa học Việt kiều bên Pháp và Nhật đã trở
về. Trong thời kì chiến tranh chống Mỹ đất nước nghèo nàn thiếu
thốn nhưng vẫn có các nhà khoa học
từ các nước tư bản trở về đó là vì chính sách trọng dụng người
tài vẫn còn , còn thực sự chứ không phải trên giấy tờ tuy không được
tốt như tuyên truyền.
Là người có tâm huyết với đất nước
thì dù có ra đi lòng họ vẫn hướng về đất nước, nếu đó lại
là người có tri thức nữa thì đóng góp lại càng lớn hơn. Họ ở nước
ngoài thường
có nhiều khả năng trở thành các nhà khoa học lớn, các nhà quản lý
lớn tầm cỡ quốc tế,...hơn nếu ở trong nước. Đóng
góp của họ giờ mang tính toàn cầu, Vịệt nam cũng được hưởng lợi
ích toàn cầu đó. Họ sẽ cập nhật các kiến thức mới nhất, hỗ trợ
những nguồn lực , hỗ trợ những mối quan hệ, tư vấn chiến lược, quảng
bá văn hoá đất nước Việt nam ... nhất là thời nay thời của thế giới
phẳng . Việt nam muốn phát triển phải dựa trên mối quan hệ thân thiện
và hiểu biết tin cậy với các nước mà muốn làm tốt được việc này
chắc chắn phải dựa nhiều vào họ.
Báo cáo của Ngân hàng thế giới cho biết kiều hối trong năm 2015
ước tính đã là 12,25 tỉ usd đứng thứ 11 trên thế giới và thứ 3 Đông
nam á sau Trung Quốc và Philippin. Theo số liệu của Ủy ban Nhà nước về người
Việt Nam ở nước ngoài thuộc Bộ Ngoại giao, hiện có gần 5 triệu người Việt Nam
cư trú tại 103 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Từ năm 1993-2014, Việt
Nam nhận tổng cộng 96,66 tỷ USD kiều hối, chiếm 6,8% GDP trong thời kỳ này. Trong
khi đó thì GDP Việt nam năm 2014 là khoảng 509 tỉ usd và dân số Việt
nam khoảng 91 triệu. Chỉ riêng số liệu này đã cho thấy tiềm lực đóng
góp cho đất nước chỉ riêng về mặt tiền của người Việt ở nước ngoài
đã có ý nghĩa lớn thế nào.
Nhìn lại lịch sử, Nguyễn Ái Quốc ra đi từ năm 1911, quay về nước
năm 1941, tổng cộng là ở nước ngoài 30 năm. Nguyễn Ái quốc ra đi là
để tìm hiểu văn minh phương tây, tìm ra cái ưu việt của phương tây để
về cứu nước. Bác tìm được rồi mới quay về. Vậy các bạn trẻ cứ đi
30 năm đi, tích lũy kiến thức, rèn luyện bản lĩnh đi rồi quay về đâu
có muộn.
Tóm lại ai có tư chất, bản
lĩnh, hoàn cảnh, điều kiện phù hợp với với môi trường cụ thể mình
sẽ làm việc trong nước hay nhận
thấy bản thân không thích hợp với cuộc sống ở nước ngoài thì chọn về ngay cũng là tốt; hay để chuẩn
bị tốt kiến thức , bản lĩnh, mối quan hệ, đợi lúc chín muồi cho sự
phát triển của bản thân thì về sẽ giúp được cho đất nước nhiều hơn,
đồng thời giúp cho gia đình ổn định bền vững cũng là chính chắn.
Còn như về chưa có sự chuẩn bị, chỉ theo cảm tính, chỉ là đóng góp
cho đất nước theo cách nói hoa mỹ chung chung mị dân, thì cũng chẳng
giúp gì đáng kể cho đất nước mà chỉ là điểm danh cho có mặt , thì nhiều khi
để lại nhiều hệ lụy chẳng đáng có.
Câu hỏi tiếp theo vậy ai cũng đi thì lấy ai ớ lại xây dựng đất nước? Đất
nước có khó khăn thì mới cần người quay về giúp thay đổi chứ?
Ai có tâm huyết với đất nước thì sớm muộn gì cũng quay về, không
về được thì cũng bằng cách này hay khác để giúp đất nước. Và
những người này phải được chuẩn bị vững vàng về tri thức, bản lĩnh
thì mới có thể giúp thay đổi được đất nước, còn không chỉ làm cừu.
Nếu không hãy ở lại. Ở các nước phát triển ít ra họ không phải làm
cừu mà làm kiến thợ. Ít nhất thì họ cũng có thể sống ngay thẳng,
tự do bày tỏ chính kiến, chỉ cần chăm chỉ là đủ ăn đủ mặc,có tích
lũy, con cái có thể học lên cao
trong một môi trường giáo dục tốt hơn và gửi kiều hối về giúp người
thân qua đó giúp đất nước; ít nhất thì họ cũng không làm gánh nặng
về công ăn việc làm hay chiếm chỗ trong bệnh viện hay trường học đã
quá tải trong nước.
Hãy nhìn ra xa hơn và thoáng hơn. Hãy nhìn lại các thời kì di dân
của Châu âu qua Mỹ, Úc , Niudilan; hay của dân Trung quốc sang Singapore
và họ đã xây dựng nên một đất nước mới của họ hoàn toàn văn minh,
phát triển. Hãy xem người Isaren họ phải rời bỏ quê hương bao thế kỉ,
bao nhiêu thế hệ, rồi họ vẫn quay về xây dựng một nước Isaren mới.
Để trở về họ phải nung nấu tích lũy chuẩn bị nguồn lực cho mọi
mặt trong bao nhiêu thế hệ; và ai về thì cứ về ai ở thì cứ ở. Rồi
những nước như Liên xô hay Nam tư , Tiệp khắc tự tan ra thành các nước
nhỏ hơn. Đông Đức và Tây Đức là hai chính thể khác hẳn nhưng rồi vẫn
thống nhất ổn thỏa...Rốt cuộc thì đấy cũng không phải là những vấn
đề không thể chấp nhận được mà chỉ là yêu cầu khách quan tất yếu
của cuộc sống nên đã xảy ra như thế. Không nên cứng nhắc quá trong
cách đánh giá. Từng cá nhân con người là luôn không hoàn hào còn các
thể chế thì luôn được yêu cầu phải hoàn thiện.
12/2015 NHL
